Biała Podlaska

W źródłach historycznych osadę Biała, własnością rodu Iliniczów, wzmiankowano po raz pierwszy w 1481 roku. Za założyciela osady uchodzi wojewoda trocki, hetman Wielkiego Księstwa Litewskiego — Piotr Janowicz zwany Białym. W tym okresie Biała znajdowała się w województwie trockim, następnie podlaskim, aż wreszcie od 1566 r. — brzeskolitewskim, będącym aż do rozbiorów częścią Wielkiego Księstwa. W 1522 r. osada otrzymała prawa miejskie.

W 1569 r., Biała przeszła we władanie rodu książąt Radziwiłłów, co zapoczątkowało trwający ponad 250 lat okres rozkwitu i prosperity miasta, zwanego wówczas Białą Książęcą lub Białą Radziwiłłowską. W 1622 r. zbudowano tu zamek obronny, zaś w 1628 r., z fundacji Krzysztofa Ciborowicza Wilskiego, w mieście założona została Akademia Bialska, będąca od 1633 r. filią Akademii Krakowskiej (obecnie I Liceum Ogólnokształcące im. J. I. Kraszewskiego).

W latach 1655–1660 miasto było kilkakrotnie niszczone — najpierw przez Szwedów, a następnie przez wojska siedmiogrodzkie księcia Rakoczego i rosyjskie Chowańskiego, ale dzięki wsparciu właścicieli podniosło się z upadku. W 1670 r. Biała otrzymała prawa magdeburskie oraz własny herb z wizerunkiem Michała Archanioła stojącego na smoku. W okresie tym miasto stało się znanym ośrodkiem produkcji sukna i fajansu, a w latach późniejszych — także z produkcji wyrobów drewnianych. W XVII wieku w Białej zaczęli osiedlać się Żydzi, którzy wkrótce stali się najliczniejszą pod względem demograficznym i dominującą na polu ekonomicznym społecznością.

W 1795 r. Biała Podlaska znalazła się w zaborze austriackim (Nowa Galicja), od 1809 r. należała do Księstwa Warszawskiego (departament siedlecki), zaś od 1815 r. — do Królestwa Polskiego (województwo podlaskie, a potem gubernia siedlecka). W 1912 r. władze rosyjskie dążąc do przyspieszonej rusyfikacji Pobuża utworzyły z części guberni siedleckiej i lubelskiej, nową — chełmską, w której skład wszedł istniejący od 1867 r. powiat bialski.

W 1918 r. Biała znalazła się w granicach odrodzonej Rzeczypospolitej. Na dwudziestolecie międzywojenne przypada okres względnej prosperity i stabilizacji sytuacji miasta. W Białej powstała wówczas fabryka Raabego i elektrownia. W latach 1923–1939 działała tu Podlaska Wytwórnia Samolotów (PWS), produkująca samoloty wojskowe.

01.09.1939 r. Biała Podlaska wraz z PWS i lotniskiem przyfabrycznym zostały zbombardowana przez niemieckie lotnictwo. Ten i kolejne naloty w następnych dniach doszczętnie zniszczyły kilkanaście ulic w mieście. 18 września do Białej Podlaskiej wjechały niemieckie czołgi, 25 września w mieście pojawiły się pierwsze oddziały Armii Czerwonej. Na mocy umowy niemiecko-sowieckiej z 28 IX 1939 r. Armia Czerwona wycofała się za Bug, a wraz z nią wyjechała część podlaskich Żydów. 10 października rozpoczęła się okupacja niemiecka. W grudniu 1941 r. utworzono tu getto, zlikwidowane w następnym roku.

W lipcu 1944 r. Białej weszły ponownie oddziały sowieckie. Miasto znalazło się, tak jak w okresie międzywojennym w województwie lubelskim (do 1975 r. i ponownie od 1999 r.). W 1975 r. Biała Podlaska stała się stolicą nowo utworzonego województwa, co przyczyniło się do znacznego zwiększenia liczby jej mieszkańców. Od reformy administracyjnej w 1999 r. miasto ma status powiatu grodzkiego i stolicy powiatu bialskiego.

Tekst pochodzi ze strony: http://www.sztetl.org.pl/pl/article/biala-podlaska/3,historia-miejscowosci/