Częstochowa

Początki Częstochowy nie są dokładnie udokumentowane. Jednak badania archeologiczne i naukowe pozwalają przypuszczać, iż już w XIX w. na prawym brzegu Warty istniało grodzisko znane pod nazwą ,,Gąszczyk” , a nieco później mały gródek na wzgórzu oddalony od rzeki około 2,5 km na zachód zwanym później (od 1388 roku) wzgórzem jasnogórskim. Starszym rodu zamieszkującym grodzisko miał być Częstoch, od którego później wieś przyjęła nazwę Częstochowa natomiast gród pod jasnogórski zaczęto określać Częstochówką. Pierwsza pisana wzaimka pochodzi z dnia 25 grudnia 1220 roku. Taką bowiem datę ma pismo biskupapa Krakowskiego lwo Odrowąża, w którym mieszkańcy obu wsi zostają zobowiązani do płacenia dziesięciny na rzecz zakonu Kanoników Regularnych we Mstowie.
Częstochowa położona jest na północnym Śląsku. Tereny te znane są pod nazwą Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, a pospolicie zwane Jurą. W przeszłości tereny te pokryte były lasami  oraz bagnami i trzęsawiskami, co niewątpliwie miało wpływ na wybór wzgórza Jasnogórskiego na twierdzę. Dzięki rzece Warta, która była wówczas  spławną, miasto zaczęło się rozwijać. Przez miasto przechodziło kilka traktów handlowych. Najstarsze a zarazem najważniejsze to: trakt królewski zwany także krakowskim albo południowym , który prowadził przez Koziegłowy, Olkusz do Krakowa i drugi południowo wschodni biegnący przez Olsztyn (k. Częstochowy) , Lelów i Olkusz z połączeniem na Małogoszcz. Trakt ten znany był także pod nazwą ” Wielka Droga Lelowska” . Oba te trakty handlowe łączyły się w Częstochowie i stąd biegły dalej na Kłobuck , Krzepice, Wieluń, a potem na Poznań i na Wrocław. Większego znaczenia miasto nabrało po lokacji co miało miejsce między rokiem 1370, a 1377. Ostatnia wzmianka o wsi pochodzi z 24 sierpnia 1356 roku, a jest wymieniona w dokumencie króla Kazimierza Wielkiego wydanego w Krzepicach z okazji nadania wsi przywileju lokacyjnego. Następny dokument wydany przez Ks. Władysława Opolczyka w 1377 roku, a nadający huty żelaza bracią Jaśkowi i Niczko, wymienia Częstochowę już jako miasto. Również kronikarz Janko z Czarnkowa w roku 1383 wymienia Częstochowę jako jedno z miast nadanych księciu Władysławowi Opolczykowi przez króla Ludwika Węgierskiego. Odnowienia przywileju lokacyjnego miasta dokonał w 1502r. król Aleksander Jagiellończyk. Król w swym piśmie pisze “… iż miasto to ma cieszyć się takimi samymi prawami jak Kraków”. Zapis ten świadczy, że Częstochowa w tym czasie była największym miastem po Krakowie w Polsce.
Duże znaczenie dla rozwoju Częstochowy miało także usytuowanie  w XIV w pobliskim Olsztynie warownego zamku, który zabezpieczał miasto przed agresorami, co pozwalało na spokojny rozwój. Rozkwit miasta został nieco zahamowany na początku XVI w. na skutek pożarów. Jednak liczne przywileje królewskie pozwoliły na stopniowy i znaczący wzrost gospodarczy co miało widoczny znak pod koniec XVI i na początku XVII wieku. Panująca zaraza w latach 1629-30 oraz liczne wojny w drugiej połowie XVII wieku ponownie zahamowały rozwój miasta. Obok miasta Częstochowa, które nazywane jest także Starą Częstochową od końca XIV wieku zaczęła rozwijać się podjasnogórska osada zwana Częstochówką. Rozwój osady nierozerwalnie związany jest z klasztorem OO paulinów. Książe Władysław Opolczyk sprowadza z Węgier zakonników zwanych Paulinami od patrona zakonu Św. Pawła Pustelnika i osadza ich tu w dniu 22 czerwca 1382 roku. Następnie 31 sierpnia 1384 roku przekazuje im pod opieka obraz  Matki Boskiej, który nieco wcześniej przywiózł  z zamku w Bełzu (Ruś Halicka), gdzie uznawany był za cudowną ikonę. Sprowadzenia zakonnicy w roku 1388 wzgórze , na którym zamieszkali przy drewnianym małym kościele nazwali ,,Mons Clarus” czyli Jasna Góra. Wkrótce drewniany kościół zastąpiono murowanym. W XV wieku łaskami słynący wizerunek Matki Boskiej zaczął przyciągać wiernych  nie tylko z Polski, ale także z innych krajów Europy. Niewątpliwy wpływ na ruchy pielgrzymkowe do tego miejsca miały wydarzenia roku 1430. Wtedy to dokonano bandycko-rabunkowego napadu na kościół i zakonników. Jak podają kroniki Jasno Górskie obraz został  mocno zniszczony a zakonnicy uśmierceni. To właśnie z tego wydarzenia pochodzą szramy  na policzku Madonny. Znacznie zniszczony obraz na polecenie króla Władysława Jagiełły został odnowiony w Krakowie  i w 1434 powrócił na swoje miejsce. Wieść o powrocie cudownego obrazu spowodowała “gromadne”  przybywanie wiernych dając początek ruchowi pielgrzymkowemu. Zwiększająca się ilość pielgrzymek spowodowała, iż miasto ” Nad Wartą”  jak w XV wieku zaczęło nazywać Częstochowę, znalazła groźnego konkurenta w handlu, jaki stanowiła ludność Częstochówki. Konkurentem stał się także sam konwent klasztoru bowiem cały handel skupiał się wokół  Jasnej Góry.
Wieś Częstochówka prawa miejskie uzyskała 8 września  1717 roku. Lokacja miasta została połączona z koronacja Obrazu Matki Boskiej – poza Rzymem – w świecie. Rozwój obydwu miast oraz wzrastający ruch pątniczy spowodowały, że 19 sierpnia 1826 roku połączyły się w jeden organizm miejski pod nazwą Częstochowa. Z tej okazji miasto otrzymuje nowe prawa i to prawa przysługujące miastom wojewódzkim. Charakterystycznym znakiem łączącym obydwa miasta tj. Starej i Nowej Częstochowy jest wytycznie szerokiej arterii komunikacyjnej i nadanie jej nazwy Alei Najświętszej Marii Panny. Łączna ilość mieszkańców wynosiła ok. 4 tysięcy. Kolejne wydarzenia polityczne w kraju powodują, że w roku 1845 miasto wchodzi w skład guberni warszawskiej. Pomimo trudności politycznych niewątpliwie złoża rudy i pokłady wapienia, żwirów i gliny. Powstające dość szybko manufaktury i fabryki spowodowały, iż w 1879r. zatrudnionych było 600 robotników w tych zakładach, a w roku 1892 już 3238. W zasadniczy sposób do rozwoju gospodarczego miasta przyczynił się rozwój kolejnictwa. Linia kolejowa z Warszawy do Częstochowy została doprowadzona w 1846r. (17 listopada 1846r. wyjechał pierwszy pociąg). W 1892 r. Częstochowa uzyskuje połączenie z Herbami , a w roku 1911 z Kielcami. O rozwoju miasta świadczy wzrost mieszkańców. W 1853r.  jest już 8500 osób. W roku 1880 mieszka tu 18 tys. , w 1900- 48 tys. , w 1910 – 75tys., w 1939 – 137tys., w 1975 – 100tys. w 1997 260tys., a obszar miasta obejmuje 160 km kwadratowych.
Miasto –  jak i jego okolica stają się terenem licznych walk i potyczek powstańców styczniowych z wojskami carskimi. Szpital, który został wybudowany kilka lat temu nie może pomieścić rannych powstańców. Upadek powstania to także początek carskich prześladowań, rozwiązywania zgromadzeń zakonnych, a nawet doprowadza do zburzenia kościoła św. Jakuba, w miejsce którego władze carskie budują cerkiew prawosławną. W 1894r. w strajku pierwszomajowym wzięło udział 2200 robotników, a w 1905r. doszło nawet do krwawych zamieszek wyniku czego wielu Polaków aresztowano i wysłano na Syberię .Rozwój przemysłowy został zahamowany poprzez wybuch I wojny światowej w 1914 roku 3 sierpnia wojska niemiecki zajęły Częstochowę, a już 7 sierpnia urządzili masowy pogrom ludności cywilnej. Około 1000 osób zesłano do pracy w głąb Rzeszy. Po odzyskaniu niepodległości w roku 1918 miasto przystąpiło do dalszej rozbudowy.
Okres II wojny światowej to kolejny zastój gospodarczy miasta oraz liczne represje okupanta. Już 3 i 4 września 1939r. Niemcy dokonali masowych egzekucji, podczas których zginęło 300 osób dorosłych i dzieci. Kolejnych masowych zbrodni okupanci dokonali latem 1940 roku kiedy to w pobliskich lasach rozstrzelano 2000 osób. W 1942 r. Niemcy utworzyli dzielnicę niemiecką, z której wysiedlili ludność polską jak również utworzyli rejon pracy dla ludności żydowskiej- getto. Częstochowa spod okupacji hitlerowskiej została wyzwolona przez wojska radzieckie 16 stycznia 1945r.
Po wojnie miasto przystąpiło do rozbudowy i budowy nowych osiedli oraz zakładów przemysłowych, a także obiektów sportowych i kulturalnych. Począwszy od 1949 roku w mieście powstają  także wyższe uczelnie. Jako pierwsza rozpoczęła pracę Wyższa Szkoła Inżynierska, która w 1955r. przemianowana została w Politechnikę Częstochowską.