W lipcu 1423 r. król Władysław II Jagiełło podpisał przywilej lokacyjny dla Łódzi, ówcześnie wsi, będącej własnością biskupów kujawskich. Nowe miasto, leżące w województwie łęczyckim, przez pierwsze cztery wieki swoich dziejów pozostawało małym ośrodkiem handlu i drobnego rzemiosła. Po II rozbiorze Rzeczypospolitej Łódź znalazła się w 1793 r. granicach zaboru pruskiego (Prusy Południowe). Zaborcy odebrali ją biskupom i próbowali pozbawić praw miejskich. W 1807 r. po pokoju tylżyckim miejscowość weszła w obręb Księstwa Warszawskiego (departament warszawski).
Rok 1815 i powstanie Królestwa Polskiego dały nowe szanse miastu. Możliwości rozwoju dodatkowo zwiększało korzystne położenie na szlaku Włocławek – Łęczyca – Piotrków. W okolicy powstawały, wraz z napływem osadników niemieckich, pierwsze osady włókiennicze, jak Ozorków i Aleksandrów. W 1820 r. Łódź jeszcze miała charakter miasta rolniczego, ale już powoli znajdowała się pod wpływem przeobrażeń gospodarczych.
Wkrótce zaliczona do osad fabrycznych, została objęta dekretem dotyczącym zasad lokacyjnych, kompetencji urzędów i rozmiarów kredytów państwowych. Autorem dekretu był Rajmund Rembeliński, prezes Komisji Województwa Mazowieckiego. Rembeliński odwiedził kilkanaście osad i opracował projekt „w przedmiocie zaprowadzenia fabryk sukienniczych”, który stał się podstawą do wydania dekretu z września1820 r., na mocy którego kilka ośrodków przekształcono w miasta fabryczne. Wśród nich były: Łódź, Gostynin, Dąbie, Łęczyca, Zgierz i Przedecz.
W Łodzi dekret ten zezwolił na utworzenie na południe od Starego Miasta w 1820 r. osady sukienniczej Nowe Miasto, a w 1823 r. osady lniano-bawełnianej Łódka. Stary trakt piotrkowski przemianowano na ul. Piotrkowską, która połączyła te trzy osady. W pierwszych latach Łódź rozwijała się powoli. Zdecydowanie wyprzedzał ją pobliski Zgierz, położony na trakcie warszawsko-kaliskim, w którym zaczął dominować przemysł lniany i wełniany. Łódź miała już wkrótce stać się centrum przemysłu bawełnianego. Jej korzystne położenie nad rzeczkami Łódką i Bałutką przyspieszyło rozwój miasta i przemysłu, którego dynamiczny wzrost datuje się na lata 30. i 40. XIX w. W latach 1835–1837 powstaje w mieście „Biała Fabryka” Ludwika Geyera przy ul. Piotrkowskiej. Była to jedna z pierwszych mechanicznych przędzalni bawełnianych w mieście (obecnie mieści się w niej Muzeum Włókiennictwa).
Wraz ze zwiększającą się liczbą fabryk i mniejszych zakładów, wzrastała liczba domów i mieszkańców. Osiedlali się tutaj Niemcy, Polacy, Żydzi i Rosjanie. W 1851 r. zniesiona zostaje granica celna z Rosją, a Anglia zniosła zakaz wywozu maszyn przędzalniczych. W 1866 r. uruchomiono stałe połączenie kolejowe, co wydatnie przyczyniło się do szybszego rozwoju Łodzi. W 1898 r. uruchomiono pierwszą w Królestwie Polskim elektryczną linie tramwajową. Wszystkie te czynniki otworzyły przed łódzkim przemysłem włókienniczym nowe możliwości. W latach 40. XIX w. powstało w Łodzi kilka dużych zakładów przemysłowych: tkalnia bawełny Józefa Richtera, mechaniczne przędzalnie bawełny Dawida Lande, Ludwika Grohmana i Abrama Prussaka. W latach 50. XIX w. kolejne fabryki założyli: Jakub Petters, Szaja Rosenblatt, Franciszek Kinderman oraz łódzki „król bawełny” — Karol Scheibler. Rozwojowi przemysłu towarzyszył wzrost liczby ludności. Rozwijający się przemysł zaczął przyciągać rzemieślników z mniejszych miast oraz fabrykantów z całego kraju, a nawet z zagranicy. Na terenie miasta zaczęły także powstawać „królestwa przemysłowe” — wielkie kompleksy przemysłowe, z rezydencją właściciela i często domami robotników. Do najokazalszych zaliczały się należące do Karola Scheiblera, Izraela K. Poznańskiego i Ludwika Grohmana.
Łódź była miastem kontrastów. Skrajna bieda sąsiadowała z niewyobrażalnym bogactwem. Z jednej strony miasto imponowało otwarciem na wszelkie innowacje techniczne, a z drugiej uderzały zaniedbania w sferze infrastruktury miejskiej. Brakowało ulic dostosowanych do potrzeb wielkomiejskich (główną ul. Piotrkowską wybrukowano dopiero w 1865 r.). Większość ulic tonęła w błocie, nie było wodociągów ani kanalizacji. Jednocześnie w 1869 r. powstała w Łodzi gazownia miejska i założono oświetlenie przy głównych ulicach. W 1873 r. uruchomiono pierwsze linie telefoniczne, w 1907 r. powstała elektrownia miejska, dzięki której zaczęto instalować oświetlenie w domach. Wszystko to powodowało, że Łódź otrzymała miano „polskiego Manchesteru” przy jednoczesnej opinii „złego miasta”. Podczas rewolucji 1905 r. w Łodzi doszło najpoważniejszych wystąpień robotniczych w Królestwie.
W 1915 r. władze okupacyjne niemieckie przyłączyły do Łodzi największe jej przedmieścia — Bałuty i Chojny, a także część Żabieńca, Radogoszcza, Widzewa, Zarzewa, Dąbrowy i Rokicia. W 1918 r. katolicy stanowili 47% ludności Łodzi, Żydzi — 40%, ewangelicy — 11%. Okres międzywojenny okazał się bardzo trudny dla dalszego rozwoju miasta. Straty wojenne oraz utrata wschodnich rynków zbytu zachwiały jego egzystencją. Powstające nowe fabryki nie były już związane z przemysłem włókienniczym. Ogromny sukces gospodarczy miasta sprzed I wojny światowej spowodował jednak, że pomimo strat ludnościowych i materialnych, Łódź mogła nadal być uznawana za główny ośrodek włókienniczy w niepodległej Polsce. W 1919 r. miasto stało się stolicą nowo powstałego województwa łódzkiego. Utworzono także diecezję łódzką i garnizon Wojska Polskiego, zaczynem uniwersytetu stała się Wolna Wszechnica Polska.
Rozwój Łodzi został zakłócony przez wybuch II wojny światowej. Po włączeniu miasta do Kraju Warty (Wartheland) i wcieleniu go do Rzeszy, Niemcy zmienili nazwę Łodzi na Litzmannstadt (Karl von Litzmann był niemieckim generałem, który wsławił się w bitwie łódzkiej podczas I wojny światowej). W egzekucjach rozstrzelano tysiące Polaków, a większość pozostałych wysiedlono do Generalnego Gubernatorstwa. Ludność getta łódzkiego (ok. 200 tys. Żydów), największego na okupowanych ziemiach polskich obozu pracy, wywieziono i zamordowano głównie w Chełmnie nad Nerem i Auschwitz-Birkenau.
Miasto zostało zdobyte 19 stycznia 1945 r. przez Armię Czerwoną. Na krótki czas zostało nieformalną stolicą Polski. Przyczynił się do tego dość dobry stan zachowania zabudowy. Większość terenów zniszczonych stanowiły obszary po getcie żydowskim. Wojna nieodwracalnie zmieniła charakter narodowościowo-religijny Łodzi (zagłada Żydów, wyjazd Niemców), która aż do początku XXI w. była drugim co do liczby ludności miastem Polski (ob. trzecim). Po stała się wielkim ośrodkiem kulturalnym i naukowym (wiele uczelni, w tym słynna „Filmówka”). W latach 90. XX w. zlikwidowano większość zakładów branży włókienniczej. W 2013 r. w Łodzi żyło 715 tys. mieszkańców – spadek z 848 tys. w 1990 r.
Tekst pochodzi ze strony: http://www.sztetl.org.pl/pl/article/lodz/3,historia-miejscowosci/?action=view