PRUSZKÓW
Pierwsze wzmianki o wsi Proskowo pojawiają się w XV wieku. W roku 1456 Świętosław z rodu Pierzchałów, pieczętujący się herbem Roch, otrzymał z nadania Księcia Mazowieckiego Janusza I wsie Proskowo, Wolica, Kłębowo. Pogroszewo i Pęcice.
Potomkowie Świętosława byli założycielami rodzin Pruszkowskich, Pęcickich, które przyjęły nazwiska od wsi dziedziczonych.
Prace wykopaliskowe, prowadzone w ostatnim dwudziestoleciu, świadczą też o zamieszkiwaniu na terenach Mazowsza ludności prasłowiańskiej, zajmującej się produkcją żelaza. Taki wyspecjalizowany ośrodek istniał w skupiskach osadniczych w granicach dzisiejszego miasta.
Najstarszą dzielnicą Pruszkowa jest Żbików (dawniej osada o nazwie Zdbików), gdzie w 1236 roku powstała parafia rzymsko-katolicka należąca do biskupów poznańskich.
Wieś Proskowo /około 78 ha/ pozostawała we władaniu Pruszkowskich do 1580 roku. Po kolejnych zmianach właścicieli wieś Proskowo, znacznie powiększona przechodzi w XVII wieku w ręce Kanclerza Wielkiego Wielkiego Koronnego, Andrzeja Leszczyńskiego. W XVIII i XIX wieku następują kolejne zmiany właścicieli. W pierwszych latach XIX wieku majątek należy do znanego lekarza dr Czekierskiego, który na miejscu drewnianego dworku buduje, w stylu klasycystycznym, murowany pałacyk otoczony pięknym parkiem. Park został zaprojektowany przez Karola Sparmana z Saksonii z zachowaniem harmonii z wiejskim charakterem okolicy. Następnie majątek zostaje nabyty przez rosyjskiego kupca Jan Skwarcowa, który opracowuje pierwszy plan zagospodarowania przestrzennego wsi i jej najbliższych okolic. Do połowy XIX wieku wieś nie wyróżnia się niczym spośród innych wsi mazowieckich.
Wielki wpływ na zmianę sytuacji Pruszkowama miał fakt otwarcia pierwszego odcinka Kolei Wiedeńskiej Warszawa – Grodzisk Mazowiecki, z przystankiem w Pruszkowie. Wieś przekształca się w osadę. Powstają tu wspaniałe ogrody (park Berhsona) i wille letniskowe (Anielin rejenta Zielińskiego). Na odpoczynek przyjeżdżają m.in. Henryk Sienkiewicz, Helena Modrzejewska. Dzięki atrakcyjnym cenom gruntów i dobremu położeniu powstają fabryki, m.in.: w 1878 Wytwórnia Farb i Lakierów J. Nowaka, w 1879 Odlewnia Żelaza A. Rotsteina, Cegielnia Abramshona i Dittmana, w 1880 Fabryka Fajansów J. Teichfelda, w 1891 Fabryka Ołówków St. Majewskiego. We wsi Tworki w 1891 roku wybudowano Szpital dla Psychicznie Chorych.
Pod koniec IX w. Liczba mieszkańców wynosiła 1709 osób. Rozwój osady, którą tworzyły wsie: Pruszków, Żbików i Tworki, przerwały wydarzenia 1914 roku.
W rozwoju Pruszkowa niewątpliwy udział ma Gmina Żydowska, która powstała w 1904 roku, jakkolwiek pierwsi osadnicy żydowscy pojawili się już w drugiej połowie XIX wieku. Byli właścicielami sklepów i restauracji, ale także fabryk jak np. fabryki farby drukarskiej – Ratner czy huty szkła – Orenreich. Świadectwem istnienia Gminy Żydowskiej na tych terenach jest Cmentarz Żydowski założony w roku 1905.
Prawa miejskie zostały przyznane wsi Pruszków w 1916 roku. W 1939 roku liczba mieszkańców wynosiła 29 tys.
Korzystnie na rozwój Pruszkowa wpływa uruchomienie w 1928 roku, Elektrycznej Kolei Dojazdowej, wybudowanej przez Konsorcjum polsko-angielsko-belgijskie “Siła i Światło”. Dalej wzrasta liczba ludności i w przeddzień wybuchu II wojny światowej przekracza 29 tys. Społeczeństwo Pruszkowa jest aktywne i dobrze zorganizowane. Działają liczne stowarzyszenia oświatowe, od roku 1915 Harcerstwo Polskie i Pruszkowska Straż Ogniowa. Integracja mieszkańców wpłynie na powstanie w Pruszkowie podczas okupacji niemieckiej silnego ruchu oporu. Pruszków wchodzi w skład VII Obwodu ZWZ AK “Obroża”. Dalej rozwija się harcerstwo. Pod koniec 1940 roku drużyna “Zielony Dąb”, a od drugiej połowy 1941 roku hufiec “Rój” wchodzą w skład Szarych Szeregów. W czasie okupacji miasto straciło 2600 mieszkańców.
W sierpniu 1944 roku Niemcy organizują w Pruszkowie, na terenie Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego “Dulag 121” przejściowy obóz dla wysiedlonej z Warszawy ludności cywilnej. Obóz istnieje od 6 sierpnia do 1o listopada 1944 roku i w tym czasie przeszło przez niego 650 tys. osób z czego 550 tys. Warszawiaków. Okupacja niemiecka dla Pruszkowa zakończyła się 17 stycznia 1945 roku.
26 marca 1945 zaproszonych na rozmowy do Pruszkowa, do willi przy obecnej Al. Armii Krajowej, szesnastu przedstawicieli Rządu Polskiego zostaje aresztowanych przez NKWD i wywiezionych do Moskwy. Po wojnie większość zakładów przemysłowych znacjonalizowano, a Pruszków stał się jednym z większych ośrodków przemysłowych na Mazowszu.