Najpopularniejsza forma badań archeologicznych, stosowana w strefie ochrony konserwatorskiej na budowie to nadzór archeologiczny. Decyzja o prowadzeniu nadzoru archeologicznego wydawana jest w sytuacji, gdy prace ziemne zlokalizowane są w sąsiedztwie stanowiska archeologicznego (przyjmuje się zwykle odległość do 200 m). Nadzór archeologiczny nad pracami ziemnymi ma na celu rozpoznanie, ochronę i zabezpieczenie zabytku archeologicznego, który mógłby zostać zniszczony. Polega on na monitorowaniu przez archeologa wszystkich prac ziemnych związanych z inwestycją. Podczas jego trwania archeolog jest w stanie stwierdzić czy na nadzorowanym terenie występują zabytki archeologiczne.
Gdy prowadzony jest nadzór archeologiczny, archeolog zobowiązany jest do prowadzenia dokumentacji z przebiegu badań archeologicznych oraz dokładną przestrzenną lokalizację wszystkich czynności oraz dokonanych odkryć i przekazania jej Wojewódzkiemu Konserwatorowi Zabytków.
Praktyczny wymiar nadzoru archeologicznego
Przed rozpoczęciem wszelkich prac ziemnych (np. przed kopaniem fundamentów) dobrze jest przeanalizować dokumenty dotyczące działki, na której ma powstać budynek. Szczególnie należy zwrócić uwagę na zapisy dotyczące niniejszego terenu, gdyż zdarza się, że na planie zagospodarowania gminy w miejscu naszego wymarzonego domu pojawia się informacja o terenach wpisanych do rejestru zabytków lub też leżących w strefie znajdującej się pod opieką urzędu konserwatorskiego. Zapis ten oznacza, że przed rozpoczęciem budowy inwestor ma obowiązek sprawdzić na własny koszt, czy inwestycja nie zagrozi ukrytym w ziemi zabytkom archeologicznym. Podstawą prawną są przepisy zawarte w ustawie o ochronie zabytków z 23 lipca 2003 roku i aktach wykonawczych.
Badania lub nadzór archeologiczny
Są dwie możliwości – możemy mieć do czynienia ze stanowiskiem archeologicznym lub z obszarem obserwacji archeologicznej. W związku z tym Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków (WUOZ) może nakazać przeprowadzenie ratunkowych badań archeologicznych lub nadzór archeologiczny. W pierwszym przypadku wymagane jest przeprowadzenie systematycznych prac wykopaliskowych, co jest najczęściej związane z nieco większymi kosztami oraz dłuższym czasem realizacji. Jednak najczęściej występuje drugim wariant, czyli nadzór archeologiczny, który obliguje inwestora do zatrudnienia archeologa, który podczas prac ziemnych monitoruje prace i prowadzi dokumentację. Nadzór jest zwykle sporo tańszy, a czas jego trwania jest równy z czasem prowadzenia prac ziemnych.
Co jeśli nadzór wykaże obiekty archeologiczne?
Jeżeli jednak w trakcie nadzoru ujawnią się obiekty archeologiczne, inwestor będzie zobowiązany do przeprowadzenia ratowniczych badań wykopaliskowych.
Od czego zacząć nadzór archeologiczny?
Gdy posiadamy już zezwolenie na budowę oraz pismo z Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków, wówczas musimy znaleźć archeologa, który po pierwsze zajmie się badaniami, a po drugie wykona wszelkie formalności związane z konserwatorską stroną przedsięwzięcia (w skład tego wchodzi pobranie i złożenie wniosku WOUZ o wydanie pozwolenia na prowadzenie prac archeologicznych z aneksami: mapką z naniesionym rzutem inwestycji, np. budynku, oświadczenie o zagospodarowaniu terenu, zgodę na przyjęcie ewentualnie znalezionych materiałów przez muzeum lub odpowiednią placówkę badawczą). Czas oczekiwania na wydanie pozwolenia zależy od urzędu i obejmuje okres 14-30 dni.
Koszt nadzoru archeologicznego
Podstawowym kosztem są opłaty urzędowe, inwestor zobowiązany jest dokonać opłaty skarbowej w organach gminnych w wysokości 82 zł. Gdy już zostanie wydane pozwolenie, można rozpocząć prace ziemne. Wynagrodzenie archeologa jest niewielkie w porównaniu z całym kosztem inwestycji. Cena za nadzór archeologiczny na budowie jest uzależniona od kilku czynników:
- powierzchni obszaru objętego badaniami,
- możliwości użycia ciężkiego sprzętu w fazie odkopania wierzchniej warstwy ziemi (tzw. odhumusowywania),
- kosztu analiz potrzebnych do opracowania wyników,
- rodzaju obiektów występujących na stanowiskach (inny koszt będzie dla cmentarzyska, inny dla osady itd.).
Plan nadzoru archeologicznego
- Wykonanie kwerendy archiwalnej, poprzedzającej właściwe badania terenowe, obejmującej zgromadzenie wszystkich danych dotyczących rejonu działki ewidencyjnej, na której prowadzony będzie nadzór archeologiczny;
- Rozpoznanie sytuacji stratygrafii horyzontalnej i wertykalnej, stwierdzenie występowania reliktów starszego osadnictwa bądź też zabudowy tego terenu;
- Ręczne doczyszczenie wykopów;
- Wykonanie dokumentacji fotograficznej;
- Wykonanie dokumentacji rysunkowej;
- Wykonanie dokumentacji opisowej;
- Zabezpieczenie pozyskanego materiału zabytkowego;
- Wstępne opracowanie naukowe wyników badań;
W przypadku odkrycia substancji zabytkowej lub obiektów archeologicznych niezwłocznie zostanie poinformowany Wojewódzki Konserwator Zabytków.
Kompleksowe i sprawne nadzory archeologiczne na budowie
Firma archeologiczna Arkadia świadczy kompleksowe usługi w zakresie przeprowadzania nadzorów archeologicznych na budowie, których sprawność i cena zadowoli nawet najbardziej wymagających klientów. Staramy się, aby nasze prace nie zakłócały harmonogramu budowy i były prowadzone w możliwie najmniej inwazyjnej formie. Posiadamy doświadczony zespół fachowców i niezbędny sprzęt, także ciężkie maszyny. Nasza firma oferuje również pełną obsługę formalno-prawną w formie wypełnienia wniosków oraz reprezentacji przed WKZ i Urzędem Konserwatorskim.